به تصویر زیر، دایره رنگ
ها می گویند. در مثلث مرکز این دایره، سه رنگ اصلی یا درجه اول، قرمز، آبی و
زرد را می بینید. اطراف این مثلث، سه مثلث دیگر، ترکیبات دو به دوی این
رنگها را نشان می دهند که به رنگ های درجه دوم یا رنگ های فرعی معروف اند
و بقیه رنگ های درون دایره، رنگ های درجه سوم نامیده می شوند.
رنگ های مکمل یا Complementary:
با مشاهده دایره بالا، رنگهای مکمل را هم می بینیم. در این دایره هر رنگ،
مقابل رنگ مکمل خود قرار گرفته است. به طور کلی رنگ مکمل، هماهنگ ترین و
چشم نوازترین و متعادل ترین و متوازن ترین ترکیب برای رنگ مورد نظر ماست.
به عنوان مثال: رنگ مکمل آبی، نارنجی است و یا رنگ مکمل قرمز، سبز می باشد و
... . در واقع رنگ های مکمل، نوعی تضاد هستند که به هنگام مشاهده، یکدیگر
را طلب می کنند و وقتی کنار هم قرار می گیرند، تحرک ایجاد نموده و یکدیگر
را کامل می نمایند. دو رنگ مکمل در کنار هم، موجب درخشانی و جلوه بیشتر هم،
می باشند. در طبیعت نیز، رنگ های مکمل به وفور در کنار هم دیده می شوند.
مانند گل سرخ در میان برگهای سبز و یا خالهای زرد در بالهای بنفش شاپرک.
دقت به این نکته ضروری
است که؛ هر وقت دو رنگ مکمل، باهم ترکیب شوند، نتیجه رنگ خاکستری است، در
واقع با ترکیب دو رنگ مکمل، تحرک از بین رفته و رنگ خنثی بدست خواهد آمد.
رنگ های متشابه Analogous:
رنگ های متشابه، رنگ هایی هستند که در دایره رنگ در کنار هم قرار دارند.
این رنگ ها معمولا با یکدیگر خیلی خوب جور می شوند و صحنه و طرح های زیبایی
را به جا می گذارند. این رنگ ها در طبیعت به راحتی پیدا می شوند و هارمونی
ای که به وجود می آورند بسیار دل نواز است. به یاد داشته باشید که به
هنگام استفاده از این نوع رنگ ها، کنتراست و تضاد کافی را داشته باشید. (یک
رنگ را به عنوان رنگ اصلی انتخاب کنید، رنگ دوم رنگ حمایت کننده و رنگ سوم
ترکیب شده با سیاه، سفید یا خاکستری و به عنوان مقوی آن ها استفاده کنید)
رنگ های سه گانه یا ثلاثی یا Triadic:
این رنگ ها در دایره رنگ در 3 نقطه مساوی یا به عبارتی در سه گوشه مثلث
متساوی الاضلاع، قرار گرفته اند. هارمونی در رنگ های سه گانه کاملا پر تحرک
هستند، حتی اگر آن ها بسیار کم رنگ و یا ترکیب شده با خاکستری به کار برده
شوند. برای داشتن یک هارمونی سه گانه موفق باید توازن را دقیقا رعایت کرد؛
یک رنگ را رنگ اصلی و دو رنگ دیگر را پایه آن قرار دهید.
رنگ های متساوی الساقین Split-Complementary:
در این نوع ترکیب رنگی، علاوه بر رنگ اصلی دو رنگ هم جوار رنگ مکمل آن رنگ
اصلی را انتخاب می کنیم تا الگوی متساوی الساقین را داشته باشیم. این روش
از ایجاد هارمونی بسیار مفید برای افراد مبتدی است، چرا که مشکل می توان
ترکیب بدی از آن ساخت.
رنگ های مستطیل Rectangle یا tetradic:
رنگ های مستصیلی چهار رنگ هستند که دو به دو با هم مکمل می باشند. این
الگوی قوی امکان ایجاد تنوع بسیار زیادی را به وجود می آورد. برای گرفتن
نتیجه بهتر یکی از رنگ ها را رنگ اصلی قرار بدهید، همچنین باید توازن را
بین رنگ های گرم و سرد رعایت کنید.
رنگ های مربع Square:
الگوی مربع شبیه به الگوی مستطیل است، اما هر 4 رنگ در آن در چهار نقطه از
دایره به فاصله مساوی از یکدیگر قرار گرفته اند. در این وضعیت نیز اگر یک
رنگ را اصلی قرار دهید و توازن رنگ های گرم و سرد را رعایت کنید نتیجه خوبی
از آن می گیرید.
بین رنگهای قرمز، زرد،
آبی، سبز و … از یک سو و رنگهای سفید، سیاه و خاکستری از سوی دیگر تفاوت
وجود دارد. از این رو رنگها را به دو دسته کروماتیک (Chromatic) و
آکروماتیک (acromatic) تقسیم می کنند. به رنگهایی که در طیف رنگی می باشند،
کروماتیک می گویند. رنگهای کروماتیک بسیار زیاد هستند که مهمترین آن ها،
رنگهای اصلی ( زرد ، قرمز و آبی ) می باشند. اما کیفیتی که در اغلب رنگها
وجود دارد، در رنگ های سفید، سیاه و خاکستری وجود ندارد. به این سه رنگ که
فاقد رنگ هستند، رنگ اکروماتیک می گویند. رنگ سفید در واقع رنگ نیست، بلکه
عدم وجود رنگ می باشد.
و اما اصطلاحاتی که از این به بعد برای ادامه مباحث رنگ شناسی سایت کلبه هنر باید با آن ها آشنا باشید عبارتند از:
Value
یا ارزش، نشان دهنده خلوص رنگ است. هر چه از رنگ هایی مثل سفید، سیاه و
خاکستری، یعنی رنگهای آکروماتیک، در رنگ استفاده کنیم، خلوص یا ارزش رنگ کم
خواهد شد. رنگهای اصلی (پایه) بیشترین ارزش را دارند.
Shade یا سایه زمانی است که از رنگ مشکی یا خاکستری تیره برای کم کردن ارزش و تیره کردن یک رنگ خالص استفاده کنیم.
Tint یا ته رنگ زمانی گفته می شود که از رنگ سفید یا خاکستری روشن برای کم کردن ارزش و روشن کردن یک رنگ استفاده شده باشد.
Tone
or Intensity به معنای درخشش رنگ است و طبعا هر چه ارزش یا خلوص رنگی کم
تر باشد درخشش کمتری هم دارد. بدین ترتیب اگر رنگی با رنگ های اکروماتیک و
یا رنگ مکملش ترکیب شود، درخشندگی خود را از دست خواهد داد.
Contrast به
معنای تفاوت در رنگ است. توجه داشته باشید که، تضاد که گاهی ما به جای
contrast معنا می کنیم اشتباه می باشد. در واقع تضاد نوعی از کنتراست است.
