معماری ایران، اراک، حمام چهارفصل

حمام چهار فصل در خیابان شهید دکتر بهشتی، نرسیده به میدان هفت تیر شهر اراک قرار گرفته است. در بنا، کتیبه تاریخ دار یافت نشده؛ ولی تصویر کودکی احمد شاه قاجار بر کاشی های ستون های سربینه حمام مردانه دیده می شود.

بر اساس منابع بررسی شده، بانی این حمام و مجموعه ای شامل مسجد و مدرسه و آب انبار محمد ابراهیم خوانساری بوده است. این بنا، با نام حمام لطیف، مجموعه ای از چند حمام در کنار یکدیگر بوده و به همین دلیل، آن را چهار فصل نامیده اند. کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اراک استان مرکزی بر این نظرند که این مجموعه از سه حمام تشکیل شده؛ در حالی که، بنا به قول مشهور، در این مجموعه دو حمام به مردان و زنان مسلمان و دو حمام به مردان و زنان اقلیت های دینی اختصاص داشته است.

ادامه مطلب و گالری تصاویر

بزرگترین بازار جهان، یکی از دیدنی ترین جاذبه های گردشگری

بازار بزرگ تهران یکی از دیدنی ترین جاذبه های گردشگری تهران، در کنار موزه جواهرات ملی و نیز کاخ گلستان، روزانه بیشترین تعداد گردشگر را به سمت خود جلب می کند.

به تعبیر یک گردشگر فرانسوی شگفت آور است که مردم در میان تاریخ و هنر زندگی می کنند بی آن که متوجه باشند، انگار تاریخ و هنر بخشی طبیعی از زندگی آن ها است.

مجموعه بازار بزرگ تهران که در مرکز شهر تهران و در منطقه ۱۲ شهرداری قرار گرفته، در زمان فتحعلیشاه قاجار ساخته شده و دارای تیمچه ها، حجره ها، سراها و پاساژهای متعددی می باشد. این بازار در میان خیابان های مولوی در جنوب، مصطفی خمینی (سیروس سابق) در شرق، پانزده خرداد در شمال و خیام در غرب قرار گرفته است. امروزه این مرکز هنوز هم به عنوان فعالترین قطب های اقتصادی تهران شناخته می شود. ظاهراً چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج (بافنده) ها و نعل چی ها، قدیمی ترین بخش بازار تهران است. بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آن ها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود. این بازار با سبک معماری گوتیک در سال ۱۳۱۱ ساخته شد.

ادامه مطلب

معماری ایران، کرج، مجتمع مسکونی مهر شهر کرج

در رقابتی که برای  طراحی مجتمع مسکونی در مهرشهر کرج، بین 30 شرکت مشاوره مهندسی و طراحی ایران در گرفت، طرح شرکت ContemporARchitectURban برنده رقابت‌ شد.

هدف اصلی برگزارکنندگان این رقابت، یافتن راه های جدید جهت توسعه ساخت و ساز مسکن برای قشر متوسط جامعه، متناسب با فرهنگ و نیازهای جامعه ایرانی بود.

گروه طراحان ContemporARchitectURban که توسط علی گرمارودی، امین منصفی و رضا رودنشین تاسیس شده، در مجموع برای طراحی این مجتمع مسکونی، در سایتی با مساحت 750 هزار مترمربع و شامل 6 هزار واحد مسکونی، 6 اصل را در نظر داشته اند:
1- ایجاد فضای اصلی جهت یکپارچه سازی بخش های مختلف مجتمع
2- طراحی و ساخت فضاهای شناخته شده
3- رعایت سلسله مراتب از فضاهای عمومی به فضاهای شخصی
4- رعایت معنای مسکن در فرهنگ ایرانی
5- توزیع یکسان امکانات با در نظر گرفتن سلسله مراتب فضایی و ساختار مجتمع
6- تداوم ایجاد فضاهای عمومی سبز

ادامه مطلب

معماری ایران، اصفهان، امام زاده اسماعیل

امام زاده اسماعیل در چهارراه شکرشکن، خیابان هاتف در شهر اصفهان قرار گرفته. وی از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد.

مجموعه امام زاده اسماعیل اصفهان مشتمل بر یک مسجد بسیار قدیمی به نام شعیا (شعیا از پیامبران بنی اسرائیل است) و رواق، سردر صحن و گنبد زیبا و آجری بزرگ امام زاده اسماعیل (از نوع گنبد های چهار سوی اصفهان) است.

در سردر امام زاده از جانب صحن کتیبه ای مورخ 1041 دیده می شود. در حاشیه آن نیز، در کتیبه ای، این ماده تاریخ آمده است: "ببین شکوه حریم مزار اسمعیل*چه خوش مطابق تاریخ مهر گستر اوست" که سال 1147 را نشان می دهد.

ادامه مطلب

معماری ایران، قزوین، آرامگاه حمدالله مستوفی

آرامگاه حمدالله مستوفی در خیابان آیت الله کاشانی، خیابان شهید جواد مهجور در شهر قزوین قرار گرفته.

این اثر در تاریخ 20 بهمن 1318 با شماره ثبت 332 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تنها کتیبه آرامگاه حمدالله مستوفی بر پیرامون بدنه آن قرار دارد و مربوط به تعمیرات سال 1319 شمسی است.

آرامگاه حمد الله مستوفی احتمالا از آثار قرن هشتم ه.ق است. نمای خارجی گنبد از آجر بوده، اما بعدها آن را با کاشی سبز ساده پوشانده اند. همچنین دور تا دور بدنه بنا در زیر گنبد مقرنس کاری است که بیشتر آنها فرو ریخته بوده و بازسازی شده است. این بنا را در سال 1349 شمسی مجددا سازمان ملی حفاظت آثار باستانی مرمت کرد. این اثر در تاریخ 20 بهمن 1318 با شماره ثبت 332 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

ادامه مطلب

مجتمع مسکونی نیاوران تهران، دوست خوب درخت ها

محله نیاوران تهران یکی از زیباترین و منحصر به فردترین معماری های مدرن ایران را در خود جای داده. ساختمانی که در یکی از باغ های محله نیاوران ساخته شده، خانه ای مدرن با معماری خاص.

مجتمع مسکونی نیاوران تهران یک ویژگی خاص و منحصر به فرد دارد. در ساخت این مجتمع هیچ درختی قطع نشده است.

معمار این بنا آقای مهندس محمدرضا نیکبخت فارغ التحصیل رشته معماری از دانشگاه شهید بهشتی تهران و یکی از  شناخته شده ترین معماران ایرانی می باشند که در پروژه های ساختمانی بسیاری همکاری داشته اند. این بنا به‌گونه ای طراحی شده که گویی ساختمان در میان درختان آن خزیده و شکل گرفته است. در تمام طراحی ها درختان در نظر گرفته شده اند و جایگاه آن ها محفوظ نگه داشته شده است.

این ساختمان 5 طبقه شامل 30 واحد مسکونی با متراژی بین 80 تا 300 متر است و دارای امکاناتی مانند سالن ورزش و استخر می باشد. مجتمع مسکونی نیاوران یکی از لوکس ترین سازه های این منطقه به شمار می رود. طبقه همکف این ساختمان به لابی، سالن اجتماعات و دفتر مدیریت ساختمان اختصاص داده شده. طبقه زیر همکف پارکینگ و انباری واحدها و طبقه زیر آن تأسیسات گرمایشی، استخر و سونا را شامل می شود.

ادامه مطلب

معماری ایران، کاشان، خانه کارخانه چی

خانه کارخانه چی در محله چهل تن، گذر درب فین، گذر آقا خلیل، میدان ولی سلطان در شهر کاشان استان اصفهان قرار گرفته است.

این خانه از یک حیاط وسیع و دو مجموعه فضائی یک طبقه در دو جبهه شرق و شمال آن تشکیل شده. فضاهای خانه از کف حیاط یک متر بالاتر و به این ترتیب بر آن مشرف اند. حیاط فعلی بنا شکل مستطیل منظمی ندارد ولی به نظر می رسد از ابتدا به این شکل نبوده. در هر دو جبهه شرق و شمال، یک ردیف پله حیاط را به سرداب های موجود در زیر این جبهه ها مرتبط می سازد.

ادامه مطلب

معماری ایران، اصفهان، خانه شیخ الاسلام

خانه شیخ الاسلام مربوط به دوره قاجار بوده و در شهر اصفهان، چهارراه تختی، خیابان جمال الدین عبدالرزاق، کوچه شیخ الاسلام قرار گرفته.

خانه شیخ الاسلام دارای حیاط بسیار بزرگی است که فضاهای اصلی در شمال و جنوب آن ساخته شده اند. این حیاط غالبا محل برگزاری مراسم مذهبی بوده و محوطه سازی آن با سایر خانه های اصفهان متفاوت می باشد. به این ترتیب که یک حوض نسبتا کوچک مقابل ایوان شمالی و دو باغچه به شکل هشت ضلعی در دو سوی آن قرار دارد.

مهم ترین فضای خانه، ایوان وسیع ستون داری است که در میانه ضلع جنوبی حیاط قرار گرفته است. این ایوان و دو گوشوار آن مرتفع ترین بخش خانه می باشند و وجود سقف شیبداری بر فراز ایوان، این ارتفاع را افزایش می دهد. سبک خاص معماری این بخش باعث تمایز این خانه از سایر خانه های هم دوره خود شده. دهانه وسیع ایوان، فضای آن را به ادامه فضای باز حیاط مبدل ساخته و وجود حوض و فواره در فضای ایوان بر این استمرار تاکید می کند. در انتهای ایوان، شاه نشین بزرگی قرار دارد که از پشت به فضای دیگری مرتبط است. همچنین دو اتاق در طرفین شاه نشین واقعند که از یک سو به ایوان و از سوی دیگر به شاه نشین مرتبط می باشند. این اتاق ها دارای شکل، اندازه و پوشش های متفاوتی هستند. تزئینات متنوع گچبری، آینه کاری و مقرنس در فضای ایوان و شاه نشین آن بر اهمیت این بخش خانه تاکید می کند.

ادامه مطلب

معماری ایران، مشهد، مسجد شاه

مقبره امیر غیاث الدین ملک شاه معروف به مسجد شاه یا مسجد هفتاد و دو تن در خراسان رضوی، مشهد، خیابان خسروی، ابتدای بازار بزرگ واقع شده است.

امیرغیاث الدین ملک شاه از امرای مهم دربار تیمور گورکانی بود و در زمان شاهرخ، در جرگه امرای او درآمد. وی از این زمان تا پایان عمر حکمران ایالت خوارزم و توابع بود. امیرغیاث الدین ملک شاه در سال 829 در خوارزم وفات یافت و جسد وی را به مشهد منتقل و در مقبره ای که خود ساخته بود دفن کردند. به احتمال زیاد، سلطان مسعود، فرزند امیرغیاث الدین ملک شاه، احداث این بنا را به پایان رسانده است. او پس از پدر والی خوارزم بود. معمار سازنده بنا احمد بن شمس الدین محمد، معمار تبریزی می باشد. (با توجه به شباهتهای مسجد کبود تبریز با مسجد شاه مشهد، یعنی همین بنا، احتمال دارد که معمار مسجد کبود نیز همین شخص بوده باشد.)

این مقبره در دوران معاصر به مسجد شاه معروف شده. البته عبد الحمید مولوی، مسجد بودن این بنا را رد کرده و آن را مقبره دانسته است. از جمله دلایل او در این باره اینهاست: اختلاف محور بنا با جهت قبله، نبود محراب در بنا، وجود رواقهای پیرامون گنبدخانه، نداشتن طرح متداول مسجد، مضامین اشعار کتیبه ها، وجود سرداب در زیر گنبدخانه و مزارهای موجود در آن. این بنا از آثار قرن نهم هجری قمری است. البته مناره ها در دورانی بعد ساخته شدند. بدنه مناره پوشیده از کتیبه هایی به خط ثلث با کاشی سفید و زمینه لاجوردی است. ازاره هر دو مناره از بین رفته بود که در تعمیرات اخیر، پس از پی بندی مناره ها، ازاره سنگی جدیدی برای آنها ساخته شد. قسمت فوقانی مناره ها به مرور زمان فرو ریخته است.

قسمت هایی از دو رواق شمالی و جنوبی را کمرپوش کرده و حجره هایی در طبقه دوم این رواق ها ساخته اند. از این بنا مدتی به جای خانقاه و از حجره های طبقه بالای آن برای ریاضت و چله نشینی استفاده می شده است. ازاره گنبدخانه از کاشی های مسدس سبز رنگ است. این کاشی ها نقوشی از طلا داشته که به مرور زمان پاک شده. بر بالای ازاره، کتیبه ای شامل مناجات امیرالمومنین علی (ع) قرار دارد که از نظر کاشی کاری و خط، آن را از شاهکارهای هنر تیموریان دانسته اند. سطح داخلی گنبد تزیینات نقاشی زرنگار ظریفی داشته که قسمت هایی از آن به صورت رنگ پریده مشاهده می شود.

سطح خارجی گنبد پوششی از کاشی فیروزه ای دارد که در دوره معاصر، بر جای پوشش قدیمی آن، نصب شده است. فضای باز جلو مقبره احتمالا وسیع تر از حد فعلی بوده و به مرور زمان، به تصرف اشخاص دیگر در آمده است. (منابع و مراجع: الف-1) این اثر در تاریخ 18 تیر 1311 با شماره ثبت 186 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

موارد مرتبط

• امام زاده یحیی همدان
• مقبره درویش فخرالدین
• امام زاده سید میر محمد شیراز
• امام زاده عبدالله شوشتر
• امام زاده سلطان علی بن محمدباقر
• امام زاده ابراهیم شیراز
• امام زاده یحیی ساری

معماری ایران، اصفهان، خانه سوکیاسیان

خانه سوکیاسیان در شهر اصفهان، خیابان حکیم نظامی، کوچه سنگتراش های غربی، نبش داوودیها قرار گرفته است.

این خانه از آثار باقیمانده دوره صفوی است؛ که امروزه دانشکده مرمت دانشگاه هنر اصفهان در آن استقرار یافته. بنا از حیاطی وسیع و طویل و فضاهایی در دو جبهه شمالی و جنوبی تشکیل شده. جبهه جنوبی که فضاهای مهمتری را در خود جای داده، از جهت دیگر به حیاط دیگری مشرف است. این جبهه شامل ایوانی دو ستونی است که مقابل یک حوضخانه زیبا قرار گرفته. دو اتاق سه دری با عمق های متفاوت ولی هر دو مشرف به حیاط اصلی خانه، در طرفین این ایوان واقعند و در پشت هر یک از آنها اتاق دیگری وجود دارد که با حیاط دوم مرتبط است.

حوضخانه دارای ارتفاعی معادل دو طبقه است و در هر طبقه غرفه هایی پیرامون آن نشسته اند. این غرفه ها در طبقه دوم به یکدیگر پیوند خورده؛ بخش مرکزی حوضخانه را دور می زنند. فضای حوضخانه توسط ارسی مرتفعی به ایوان ستون دار مقابل خود و به وسیله سه در چوبی به حیاط واقع در ضلع جنوبی گشوده می شود. حوضخانه و غرفه های اطراف آن دارای تزئینات کاربندی و نقاشی روی گچ است که تاثیر سبک های نقاشی اروپایی در آن دیده می شود. ایوان ستون دار این جبهه نیز در سقف و  دیوارهای خود تزئینات فراوان نقاشی دارد. اتاق ضلع شرقی حوضخانه دارای طاقچه ها و فرورفتگی هایی به شکل ظروف مختلف و مشابه با فضای فوقانی عمارت عالی قاپوی اصفهان می باشد.

جبهه شمالی خانه که ترکیبی نامتقارن دارد نیز شامل یک ایوان ستون دار و اتاق پشت آن، مطبخ و مجموعه فضاهای ورودی است. هشتی ورودی دارای قاعده مربع بوده، از یک سو توسط دالانی با حیاط خانه و از سوی دیگر با فضای مطبخ مرتبط است. تزیینات یزدی بندی سردر این ورودی و طاق نماهای طرفینش آن را از سایر خانه های مجاور خود متمایز کرده. نمای حیاط های خانه پوشیده از اندود سیم گل است. سطح وسیعی از حیاط خانه به باغچه بزرگ میانه آن اختصاص یافته و حوض آب در آن دیده نمی شود. (منابع و مراجع: الف-1) این اثر در تاریخ 29 شهریور 1353 با شماره ثبت 994 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موارد مرتبط

• مدرسه کاسه گران اصفهان
• خانه رضا حسینی
• خانه سجادی
• خانه عطارها
• خانه تهامی کاشان
• خانه داوید اصفهان
• خانه خیریه کاشان