خانه مشروطه یزد در محله پیر و برج، کوچه مشروطه شهر یزد قرار گرفته است. خانه مشروطه را در دوره قاجاریان، حدودا 150 سال پیش، آقا سید محمد خان (جد اکرمی های یزد) بنیان نهاد و 60 سال پیش، محمود مشروطه آن را خرید و به نام او اشتهار یافت.

این بنا خانه ای است یک طبقه، که فضاهای آن با نظمی کامل در اطراف یک حیاط نشسته اند. با عبور از سردر و هشتی و دالان، می توان به حیاط رسید. در کنار بخش اصلی خانه، بخش خدماتی واقع است، متشکل از اسطبل و حیاط و ورودی حیاط. این بخش در شمال بستر خانه و دور از حیاط قرار دارد.

حیاط و فضاهای اطراف آن، همه قاعده هایی منظم با اشکال کامل هندسی دارند؛ لیکن با نظر به برش افقی بنا معلوم می شود که شکل زمین بسیار نامنظم و بی قاعده است. معمار بنا حیاط خانه را تقریبا در مرکز بزرگترین بخش بستر طرح قرار داده و فضاهای مختلف منظم القاعده را در اطراف آن جای داده و سرانجام، قناسی های زمین را با ضخیم گرفتن جرزها و دیوارها و در بعضی نقاط با احداث فضاهایی فرعی و کم اهمیت، چون انبار و پستو پنهان کرده است.

فضاهای هر جبهه از حیاط به گونه ای استقرار یافته اند که بر مرکز تاکید کنند. در میانه جبهه جنوبی یا پر سایه حیاط، اتاقی بزرگ جای گرفته و در مرکز جبهه آفتاب گیر رو به آن نیز، یک سه دری قرار دارد. جبهه های شرقی و غربی شامل این عناصر است: یک اتاق در میانه (عنصر مرکزی)؛ دو راهرو در طرفین؛ دو اتاق در دو کنج نما.

در نظر به طرح نماهای حیاط، تکرار عناصر مشابه، یعنی پنجره هایی با قابهای نسبتا هم اندازه، اولین چیزی است که به چشم می آید. قاب هایی که گاه به هم نزدیک شده و در هر نما بخش متشخصی را پدید آورده اند و گاه با تغییری در تقسیمات افقی آنها، در میان نظم ساده نماها، نقطه ای بارز پدیدار شده است. قاب های نمای جنوبی حیاط بلندتر است. بدین گونه، بدون تغییر مهمی در طرح کلی، نمای این جبهه از دیگر جبهه ها متمایز شده است.

با آنکه طول و عرض حیاط این خانه تقریبا به یک اندازه است، وجود آب نمایی کشیده در امتداد شمال-جنوب، با دو باغچه متقارن در دو سمت آن، حیاط را کشیده تر از آنچه هست می نماید. مهتابی جبهه جنوبی به نمای این جبهه اهمیت بیشتری بخشیده است و اتاق بزرگی را که در جنوب حیاط قرار دارد مهمترین عنصر حیاط می نماید. دیگر نکته قابل توجه در حیاط خانه فقدان ایوان با رواقی قابل اعتنا در آن است، در صورتی که در حیاط های یزد کمتر چنین چیزی دیده می شود.

فضاهای واقع در زیرزمین مساحت چندانی ندارند و اغلب انبار فضای فوقانی خودند. فقط زیرزمین جبهه جنوبی فضایی وسیع و قابل سکونت دارد. بخشی از فضاهای زیرزمین، که دسترس به جوی آب زیرزمین را میسر می کند، در خارج از محدوده ملکی خانه است. (منابع و مراجع: الف-1)